Grangetown Werddach

Cafodd y prosiect, a gyflwynir drwy bartneriaeth rhwng Cyfoeth Naturiol Cymru, Cyngor Dinas Caerdydd a Dŵr Cymru Welsh Water, ei ysgogi gan yr angen i leihau lefelau’r dŵr glaw sy'n mynd i system garthffosiaeth y brifddinas er mwyn darparu gwytnwch yn erbyn effeithiau newid yn yr hinsawdd a threfoli ac i ddiogelu ei gwytnwch a'i chapasiti hirdymor. 

Roedd ganddo hefyd yr uchelgais i wella'r amgylchoedd a mynediad i fannau gwyrdd trefol i drigolion a chymudwyr yr ardal.

Datblygodd y cysyniad o'r nod gwreiddiol o gael gwared ar ddŵr wyneb a oedd yn llifo i’r rhwydwaith carthffosydd cyfunol.

Yn y gorffennol, pwmpiwyd dŵr glaw am bellter o 8 km i’w drin cyn iddo gael ei ollwng i'r môr.

Am y tro cyntaf yn y DU, a chan weithio gyda'r technegau diweddaraf ym maes peirianneg sifil a dylunio, rhoddodd y prosiect dechnegau draenio cynaliadwy ar waith i ddal, glanhau a dargyfeirio dŵr glaw yn uniongyrchol i'r afon gyfagos.

Cyflawnwyd hyn drwy ddylunio a gosod dros 100 o erddi glaw yn cynnwys coed a phlanhigion brodorol ar strydoedd Grangetown. Mae'r rhain yn ardaloedd wedi'u plannu sy'n dynwared yr amgylchedd naturiol, gan ddarparu dull mwy cynaliadwy o ddal a glanhau dŵr glaw. Pan fydd hi’n glawio, mae dŵr yn llifo i'r gerddi glaw lle mae planhigion a choed gwydn yn ei amsugno a'i hidlo, gan ddal a dadelfennu rhai llygryddion ar hyd y ffordd.

Yn ystod stormydd geirwon, mae dŵr na ellir ei amsugno gan bridd a llystyfiant yn teithio drwy bibellau ar waelod pob gardd law ac yn cael ei gludo i Afon Taf sydd gerllaw.

Mae'r dull arloesol hwn o weithio mewn partneriaeth a chan ddefnyddio peirianneg sifil wedi arwain at ddargyfeirio mwy na 40,000 m³ o ddŵr glaw bob blwyddyn o brif rwydwaith carthffosydd y ddinas.

Dyma'r tro cyntaf yn y DU i'r technegau hyn gael eu hôl-osod i amgylchedd trefol ar y raddfa hon.

Y nod o'r cychwyn cyntaf oedd ymgysylltu â'r gymuned leol amrywiol wrth ddylunio ac adeiladu'r prosiect i sicrhau bod eu barn a'u syniadau'n cael eu hadlewyrchu ym mhob rhan o’r gwaith. Roedd hyn yn cynnwys ymweliadau ag ysgolion, digwyddiadau cymunedol dan do ac yn yr awyr agored lle'r oedd delweddau a darluniau yn helpu i gyfleu'r uchelgeisiau a fyddai'n creu amgylchedd lleol iach a gwydn a fyddai’n cefnogi ffyniant economaidd a chymdeithasol am genedlaethau i ddod. Cynhaliwyd digwyddiadau plannu dan arweiniad y gymuned hefyd.

Manteisiwyd i’r eithaf ar fuddion cymunedol ac amgylcheddol y prosiect drwy gydol y gwaith. Mae strydluniau wedi'u trawsnewid drwy blannu dros 120 o goed ac 19 rhywogaeth wahanol o blanhigion brodorol yn yr ardal.

Mae’r gwelliannau i dir cyhoeddus yn sgil prosiect Grangetown Werddach yn cynnwys 'stryd feiciau' newydd 555 m o hyd ar hyd Arglawdd Afon Taf, a chyflwyno 1,700 m² o fannau gwyrdd newydd. Ehangwyd a rhoddwyd wyneb newydd ar lwybr troed glan yr afon hefyd.

Mae gosod croesfannau newydd, plannu deniadol sy'n symud lleoedd parcio i ffwrdd o gyffyrdd, a llain â gwead gwahanol yng nghanol y ffordd sy'n annog gyrwyr i gymryd gofal ychwanegol hefyd wedi trawsnewid y stryd. Crëwyd amgylchedd o ansawdd gwell i ddefnyddwyr a thrigolion y stryd, gan leihau cyflymder modurwyr a gwella gwelededd beicwyr a cherddwyr. Y canlyniad yw stryd breswyl lle mae beiciau'n cael blaenoriaeth.

Mae'r cynllun hefyd yn helpu i wella bioamrywiaeth a bywyd gwyllt lleol, gwella ansawdd dŵr yn yr afon leol a gwella ansawdd aer a llygredd sŵn.

Mae arwyddion cynnar yn dangos bod ynni a ddefnyddir gan orsaf bwmpio Marl, sy'n derbyn llifoedd o Grangetown, wedi lleihau'n sylweddol o gymharu â'r un cyfnod yn 2016 (cyn y gwaith adeiladu). Daw hyn er bod y glawiad wedi mwy na dyblu. Mae'r gwelliant hwn yn dangos effeithlonrwydd mewn costau gweithredol is, budd amgylcheddol o ran lleihau allyriadau carbon cysylltiedig, a diogelu'r rhwydwaith carthffosydd at y dyfodol drwy alluogi capasiti i ddelio ag effeithiau newid yn yr hinsawdd.

Mae'n enghraifft arobryn o sut y gall sefydliadau gydweithio i greu cynifer o ganlyniadau cadarnhaol, a gobeithiwn y bydd y cynllun hwn yn ysbrydoli llawer mwy o brosiectau.